Nhân Giống Lan Cắt Cành Mokara
Nhóm
hoa lan Mokara là nhóm giống chủ lực trong việc phát triển diện tích và cung
cấp sản phẩm hoa lan cắt cành tại TP. Hồ Chí Minh. Hiệu quả của việc trồng hoa
lan cắt cành rất cao, nhu cầu tiêu thụ của thị trường nội địa và xuất khẩu cũng
rất lớn.
Mokara là nhóm giống hoa được lai tạo từ các
giống: Arachnis x Vanda x Ascocentrum. Nhóm giống này có đặc điểm tương tự như
nhóm Vanda là loài Lan đơn thân, thân hình trụ dài tiếp tục mọc cao lên mãi,
không có giả hành, lá dài hình lòng máng hay hình trụ mọc cách hai bên thân.
Phát hoa mọc từ nách lá giữa thân, phát hoa dài mang nhiều hoa thường không
phân nhánh. Hoa cỡ trung bình đến lớn, cánh đài của hoa rất lớn. Hoa có nhiều
màu sắc phong phú từ trắng, tím, hồng đỏ, cam, vàng nâu, xanh. trên cánh hoa
thường có chấm, có đốm hoặc hình carô rất đẹp. Nhóm giống này rất thích hợp với
việc trồng sản xuất hoa cắt cành do siêng ra hoa, có thể đạt 6 – 8 phát
hoa/năm.
Tuy nhiên, hiện nay giá cây giống còn cao,
như cây giống hoa lan Mokara từ 40.000 – 45.000 đ/cây với kích cỡ trung bình 35
- 40 cm. Nếu đầu tư một diện tích vườn lan tối thiểu khỏang 1.000 m2 nhà lưới
thì số lượng cây giống phải đầu tư trung bình là 4.000 cây, giá trị cây giống
lên tới 160 – 200 triệu đồng. Chưa kể giá thành nhà lưới và vật tư cần thiết khác
từ 60 – 80 triệu đồng/1.000 m2 nhà lưới. Chi phí ban đầu cho cây giống hoa lan
Mokara chiếm tới 70% tổng chi phí. Do đó việc giảm giá thành cây giống để cung
cấp cho người sản xuất, mở rộng diện tích đang rất bức xúc.
1- Nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô (
in vitro )
Đây là phương pháp nhân giống chung được áp
dụng cho hoa lan rất hiệu quả. Từ một cây mẹ ban đầu có thể nhân ra hàng ngàn
cây có kích thứơc và chất lượng đồng đều như nhau, giúp việc nhân giống được
nhanh hơn. Nếu chọn lựa cây mẹ ban đầu tốt, như có đặc tính ra hoa liên tục.
Nhược điểm duy nhất của phương pháp nhân giống bằng cấy mô là từ cây cấy mô đến khi ra hoa thời gian kéo dài tối thiểu là 3 – 4 năm cây mới ra hoa nếu chăm sóc tốt. Trong khi đó cây trồng bằng hom cắt từ đọt cây mẹ chỉ cần 3 – 6 tháng đã ra hoa. Như vậy thời gian chăm sóc kéo dài, mặc dù giá thành cây giống ban đầu thấp.
Nhược điểm duy nhất của phương pháp nhân giống bằng cấy mô là từ cây cấy mô đến khi ra hoa thời gian kéo dài tối thiểu là 3 – 4 năm cây mới ra hoa nếu chăm sóc tốt. Trong khi đó cây trồng bằng hom cắt từ đọt cây mẹ chỉ cần 3 – 6 tháng đã ra hoa. Như vậy thời gian chăm sóc kéo dài, mặc dù giá thành cây giống ban đầu thấp.
2- Nhân giống từ hom:
Đây là phương pháp nhân giống đơn giản bằng
cách cây con được cắt thẳng từ đọan trên cùng ( đọt ) của cây mẹ. Thông thường
tùy theo yêu cầu quy cách hom giống tối thiểu phải bao gồm từ 2- 3 rễ đâm ra từ
thân cây mẹ. Kích cỡ thường để trồng là tối thiểu 25 – 30 cm, có thể tới 50 –
60 cm. Hom càng dài thì khả năng cây càng khỏe do có nhiều rễ, sau khi cắt
trồng sang vườn mới thì khả năng phục hồi nhanh, mau ra hoa trở lại. Tùy theo
đặc tính giống, sau 3 tháng cây con cắt từ đọt đã có thể cho hoa nhưng thông
thường để dưỡng cây người ta cắt bỏ các phát hoa ở giai đọan này.
Nhược điểm của phương pháp này là giống đợt
đầu nhân ra với số lượng hạn chế, cứ một cây mẹ thì cắt được một đọt - tức 1
cây con. Tuy nhiên sau khi cắt đọt, cây mẹ nếu chăm sóc tốt từ các nách lá, tập
trung phần trên gần chỗ cắt sẽ ra tiếp tục các mầm cây con. Thông thường từ cây
mẹ sẽ ra được 2 - 3 chồi, tối đa có thể 4 chồi, sau khỏang 6 tháng cây con sẽ
phát triển hòan chỉnh và có thề tách ra để trồng. Giá thành cây giống cũng cao
giống như cây mẹ.
3- Nhân giống từ hom có cải tiến:
Biện pháp cắt hom lấy phần ngọn làm cây
giống, còn phần gốc sẽ phát triển các chồi con thành cây thành phẩm để trồng
đang được nhà vườn trồng lan cắt cành Mokara áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên, một
điểm hạn chế của phương pháp này là hệ số nhân chồi không cao. Từ một cây mẹ
ban đầu, sau khi cắt hom, lấy phần ngọn ta được 01 cây thành phẩm thì số lượng
chồi con sinh ra không nhiều, từ 2 – 3 chồi, tối đa có thể 4 chồi. Để cải thiện
hệ số này, chúng tôi đã tiến hành thí nghiệm bằng áp dụng các biện pháp kỹ
thuật để tác động vào để nâng cao khả năng ra chồi của các giống Mokara. Các
lọai phân bón lá có hàm lượng đạm cao như 31-11-11 kết hợp lọai có chứa axit
amin, rong biển được phun liên tục vào thời điểm trước khi cắt đọt 1 tháng và
sau khi cắt 6 tháng.
Hình : Cây lan Mokara được
xử lý ra chồi sau khi cắt đọt 3 tháng
Kết quả thu được cho thấy: đối với cả 2
giống thí nghiệm, tất cả các công thức có xử lý phân bón lá 31-11-11 kết hợp
với rong biển, phân Terra Sorb ( có chứa acid amin ) đã cho số lượng chồi thu
được cao hơn hẳn so với đối chứng từ 64 – 114%. Cũng như cao hơn so với công
thức chỉ xử lý phun phân bón lá lọai 31-11-11. Số lượng chồi đạt tiêu chuẩn sau
6 tháng cắt đọt trong công thức này cũng cao hơn so với công thức đối chứng và
công thức phun 31-11-11. Trong công thức có xử lý rong biển là lọai phân bón lá
có chứa chất kích thích sinh trưởng Cytokinin. Đây là loại chất điều hòa sinh
trưởng có tác dụng kích thích sự phân hóa cơ quan của thực vật, đặc biệt là phân
hóa chồi. Nếu tỷ lệ Auxin cao hơn Cytokinin thì kích thích ra rễ, còn tỷ lệ
Cytokinin cao hơn Auxin thì kích thích sự phát triển của chồi nách, giải phóng
cây khỏi sự kìm hãm của chồi ngọn. Ngòai ra, lọai phân bón có chứa acid amin
cũng góp phần cho sự phát triển về chiều cao của các chồi nách sau khi đọt cây
mẹ bị cắt./.
Chúc bà con thành công!
TS. Dương Hoa Xô
