KỸ THUẬT TRỒNG MỘT SỐ
NHÓM LAN
I. NHÓM LAN MOKARA VÀ
VANDA
1.1. Nhiệt độ
Nhiệt độ thích hợp cho Lan Mokara, Van da phát triển từ 25 - 30 độ C. Nhiệt độ là một trong những yếu tố quyết định sự ra hoa của cây.
1.2. Ẩm độ
Rễ của Vanda, Mokara là rễ trần (rễ phơi ra ngoài không khí) nên đòi hỏi ẩm độ của vườn rất cao. Cây lan Mokara, Vanda không chịu úng nên phải trồng thật thoáng. Vì đặc điểm của thân cây là lan đơn thân, không có giả hành nên khả năng mất nước rất lớn, từ đó làm cây sinh trưởng kém. Do đó, thường xuyên tưới nước mỗi ngày 2 lần (sáng sớm và chiều mát).
1.3. Ánh sáng
Nhóm lan Mokara, Vanda thuộc nhóm ưa ánh sáng trung bình. Cường độ ánh sáng khoảng 50 - 60% nên cần thiết kế giàn che cho thích hợp cho cây sinh trưởng và phát triển.
1.4. Độ thông thoáng và giá thể
- Nhóm lan Vanda, Mokara rất cần độ thông thoáng nhiều, nhất là trường hợp trồng cây trong chậu vì hệ rễ của cây rất phát triển mà chất trồng (giá thể) lại bí. Nên sử dụng chậu đất có nhiều lỗ thoát, bỏ một ít (rất nhỏ) chất trồng vào chậu. Hoặc không cần giá thể cây vẫn sinh trưởng tốt nhưng phải cung cấp thường xuyên dinh dưỡng cho cây.
- Đối với trường hợp lan Mokara trồng thành luống để cắt cành nên chú ý không cho thân cây lan đè nhiều lên giá thể vì như vậy dễ gây thối cây.
1.5. Nhu cầu dinh dưỡng
- Mokara, Vanda cần dinh dưỡng khá cao và thường xuyên. Nên kết hợp sử dụng phân chuồng hoặc phân cá và phân hỗn hợp NPK 30 - 10 - 10 hoặc 20 - 20 - 20, tuỳ theo tuổi cây và tình hình sinh trưởng.
- Do đặc điểm cấu tạo của Mokara, Vanda là có hệ rễ trần nên khi sử dụng phân bón nên sử dụng với liều lượng thấp và nồng độ loãng.
- Lưu ý vấn đề vàng và tuột lá chân ở Mokara là do thiếu nước và thiếu dinh dưỡng, nhất là đạm.
1.6. Phòng trừ bệnh hại
Các bệnh gây hại phổ biến trên nhóm lan Mokara chủ yếu như sau:
- Bệnh đốm lá
Do nấm Cercospora sp. gây nên. Sử dụng các loại thuốc trừ nấm như Zineb 3/2000, Benlat 1/2000.
- Bệnh đốm vòng cánh hoa
Do nấm Alternaria sp. gây ra. Có thể sử dụng thuốc trừ nấm phổ rộng như Daconil 500 SC.
1.7. Kỹ thuật trồng
1.7.1. Trồng cây lan từ nuôi cấy mô
- Khi trồng cây con (cây cấy mô) phải rửa sạch môi trường nuôi cấy dính trên thân, lá, rễ cây bằng nước sạch 3 lần, tránh bị côn trùng cắn phá và nhiễm bệnh.
- Có thể trồng 1 trong 2 cách như sau:
* Trồng bằng lưới:
- Thiết kế lưới trồng (sử dụng lưới lợp mái che vườn lan).
+ Chiều cao của trụ để găng lưới so với mặt đất 1,2 m.
+ Chiều rộng của lưới làm liếp 1,4 - 1,6 m.
+ Chiều dài tuỳ theo kích thước vườn.
- Khử trùng lưới trước khi ghim cây.
- Ghim cây lan với khoảng cách cây - cây: 5 - 7 cm, đảm bảo bộ rễ nằm mặt dưới lưới.
* Trồng bằng chậu không cần giá thể:
- Thiết kế các kệ cách nhau 1m.
- Dùng sắt hoặc kẽm đan lỗ với kích thước 5 cm x 5 cm (có thể lớn hơn để vừa kích cỡ của chậu).
- Đặt chậu cho vừa kích thước ấy.
- Tựa 2 lá có kích thước dài nhất của cây vào thành chậu để làm chỗ bám cho cây.
* Chăm sóc: Trong thời gian chuyển cây từ chai mô ra vườn, sử dụng phân NPK 30 - 10 - 10 để phun cho cây, nồng độ theo khuyến cáo. Ngoài ra, sử dụng thêm chất kích thích sinh trưởng như Atonik.
1.7.2. Trồng cây lan từ việc chiết cành
Nhóm lan Mokara, Vanda có thể trồng bằng 2 cách sau:
* Trồng trong chậuChuẩn bị:
+ Chậu đất (có nhiều lổ nhỏ) với kích thích trung bình từ 30 x 40 cm
+ Cắm 1 trụ chính giữa chậu để tựa cho cây lan sau này (trụ có thể bằng cây hoặc bằng ống nhựa), trụ cao khoảng 70 - 100 cm.
+ Bỏ một lớp giá thể dưới đáy chậu (có thể bằng than với kích thích lớn) và ở trên là lớp vỏ đậu phộng (giá thể đã xử lý nấm bệnh trước).
Cách trồng:
+ Buột cây lan vào trụ, dùng kẽm xiết nhẹ.
+ Rễ của cây vừa tiếp xúc nhẹ với lớp vỏ đậu phộng hoặc có thể không cần giá thể.
* Trồng thành luống
- Luống cao 15 - 20 cm, rộng 1m, chiều dài tuỳ theo kích thước vườn.
- Giá thể: có thể sử dụng giá thể gồm đất với phân chuồng, tro trấu. Nhưng hiện nay giá thể trồng luống được sử dụng là võ đậu phộng cho kết quả rất tốt, vì giá thể này có đặc điểm nhẹ, xốp nên thoát nước tốt, đồng thời quá trình phân hủy võ đậu phộng góp phần cung cấp dinh dưỡng cho cây.
- Hai bên luống dựng 2 hàng cọc đứng có nẹp tre theo chiều ngang để đỡ cây lan. Cọc cao khoảng 1 - 1,5m; khoảng cách giữa 2 hàng là 30 - 50 cm. Cách tiến hành như sau:
- Buộc đứng các cây lan vào các nẹp tre, cành cách cành 20 cm. Các cành lan dài khoảng 40 - 50 cm, càng nhiều tầng rễ càng tốt, thường có 2 - 3 tầng rễ.
- Dùng vỏ đậu phộng trải trên mặt luống cho chạm đến gốc lan, trên cùng dùng xơ dừa đã ngâm trải lên nhưng không nén lại mà tạo thành độ xốp (tính từ mặt đất cho đến lớp xơ dừa cao khoảng 20 cm).
- Che nắng cho lan khi mới trồng bằng lưới, phen tre hay bằng tán lá dừa để có khoảng 50% - 60% ánh sáng, gỡ bỏ dần khi cây phát triển tốt.
- Làm cỏ để tránh cạnh tranh dinh dưỡng với lan và thường xuyên bón phân. Có thể hoà loãng phân bò, lợn bôi lên các nẹp tre.
- Trồng lại sau 3 - 4 năm.
Trồng thành luống hay trồng trong chậu đều phải làm giàn che cho cả vườn lan: giàn cao khoảng 3 - 3,5m.
II. NHÓM LAN DENDROBIUM
2.1. Nhiệt độ
Nhiệt độ lý tương để cây sinh trưởng và ra hoa đẹp từ 28 - 30 độ C.
2.2. Ẩm độ
Nhóm lan Dendrobium thích hợp ẩm độ 50 - 70%.
2.3. Ánh sáng
Nhóm lan Dendrobium là loài ưa sáng, ánh sáng khoảng 60 - 70% sẽ tạo điều kiện cho cây phát triển tốt.
2.4. Giá thể
Chất trồng lan Dendrobium rất phong phú, phổ biến là xơ dừa, than, dớn. Hiện nay, người trồng lan có thể sử dụng thêm xốp (muốt trắng) để làm giá thể cho cây.
2.5. Dinh dưỡng
- Dendrobium là nhóm lan cần dinh dưỡng cao, do đó ngoài việc sử dụng phân hóa học có thể bổ sung thêm phân hữu cơ cho cây.
- Phân hóa học có thể sử dụng là NPK 30 - 1 0 - 10 dùng cho giai đoạn đầu, khi cây đạt 1 năm tuổi sử dụng phân NPK 20 - 20 - 20 và giai đoạn cây sắp ra phát hoa nên sử dụng NPK 10 - 10 - 30.
Sau khi cây ra hoa và đã thu hoạch cành thì nên đổi sang sử dụng phân NPK 30 - 10 - 10.
2.6. Sâu bệnh
Các loại sâu bệnh hại chủ yếu trên nhóm lan Dendrobium như sau:
- Bệnh đen thân cây lan: Do nấm Fusarium sp. gây nên. Sử dụng thuốc diệt nấm như Carbenzim 1/2000, Zineb 3/2000, Benlat 1/2000, Zin, Bendazol, Cadilac.
- Bệnh đốm lá: Do nấm Cercospora sp. gây nên. Bệnh gây hại trong mùa mưa ở những vườn lan có độ ẩm cao. Phun thuốc trừ nấm (như trên) Bendazol, Carbenzim, Thio-M, Dipomate.
2.7. Kỹ thuật trồng
2.7.1 Trồng cây lan từ chai mô
- Cũng giống như phương pháp trồng từ chai mô của lan Mokara và Vanda. Khi trồng cây con (cây cấy mô) phải rửa sạch môi trường nuôi cấy dính trên thân, lá, rễ cây bằng nước sạch 3 lần, tránh bị côn trùng cắn phá và nhiễm bệnh.
- Có thể trồng 1 trong 3 cách như sau:
* Trồng bằng lưới (giống như nhóm Mokara và Vanda).
* Trồng bằng khay nhựa với giá thể là xơ dừa- Dùng các vỏ dừa già, xé ra các mảnh nhỏ (1cm x 2cm).
- Chuẩn bị các khay nhựa với kích thước khoảng (20 x 30 cm hoặc 30 x 50 cm). có lỗ thông hơi ở mặt đáy khay.
- Bó cây lan vào giữa 2 mảnh vỏ dừa, để 1 - 2 rễ lòi ra bên ngoài, dùng dây thun cột lại.
- Dựng thành hàng trên các khay nhựa, đặt ở nơi râm mát.
* Trồng bằng giá thể là xơ dừa sợi- Chuẩn bị chậu (chậu có thể bằng nhựa hoặc chậu đất nung).
- Dùng giá thể là xơ dừa sợi đặc vào chậu.
- Dùng tay móc 1 lỗ nhỏ để đặt cây lan vào.
* Chăm sóc: Trong thời gian chuyển cây từ chai mô ra vườn, sử dụng phân NPK 30 - 10 - 10 để phun cho cây, nồng độ theo khuyến cáo. Ngoài ra, sử dụng thêm chất kích thích sinh trưởng như Atonik.
2.7.2. Trồng cây lan từ việc tách cây
* Trồng trong chậu
- Chuẩn bị chậu (chậu đất nung hoặc chậu nhựa), kích thước chậu cân đối với khả năng phát triển của cây, có nhiều lỗ thoáng.
- Chuẩn bị chất trồng (giá thể). Chất trồng có thể bằng than hoặc xốp hoặc xơ dừa.
- Cho chất trồng vào chậu. Chất trồng có kích thước lớn nên đặt dưới đáy chậu để đáy chậu được thông thoáng, chiếm khoảng 1/5 thể tích chậu. Chất trồng có kích thước vừa và nhỏ nên đặt ỡ giữa và phía trên. Chất trồng thấp hơn mặt chậu khoảng 1 - 2 cm.
- Cắm cọc nhỏ vào mép giúp cây đứng vững.
- Buộc cây lan vào cọc sao cho hướng phát triển của cây về sau quay vào giữa chậu. Khi trồng không chôn gốc cây sát đáy chậu mà để lưng chừng giữa lớp chất trồng.
- Giảm ánh sáng bằng cách che nắng khi cây mới trồng, khi rễ non phát triển chuyển dần sang nơi có ánh sáng phù hợp.
* Trồng thành luống bằng vỏ dừa- Chọn xơ dừa của những quả già, khô xé ra to bằng bàn tay.
- Xếp các mảnh xơ dừa này thành băng dài trên giàn gỗ hoặc tre, mặt lưng quay xuống, mặt ruột lõm quay lên, giữ chặt chúng bằng 2 thanh nẹp tre ở 2 bên.
- Hoặc xếp các miếng xơ dừa theo chiều đứng thành từng bánh khoảng 3 - 5 cm.
- Dùng các cọc tre có mũi nhọn cắm thẳng vào giữa miếng xơ dừa để làm cọc đứng.
- Buộc cây lan vào cọc, gốc lan xát với xơ dừa.
- Tưới nước ít hơn so với trồng bằng than trong chậu. Để tránh úng nước có thể đục một lỗ nhỏ ở giữa miếng xơ dừa trước khi trồng.
- Trồng lại sau 2 - 3 năm khi xơ dừa đã mục.
III NHÓM LAN CATTLEYA
3.1. Nhiệt độ
Nhiệt độ lý tưởng cho Cattleya phát triển là 20 - 22 độ C vào ban ngày và 16 - 18 độ C vào ban đêm. Tuy nhiên, biên độ nhiệt độ dao động từ 20 - 30 độ C thì Cattleya vẫn phát triển tốt.
3.2 Ẩm độ
Cattleya cần ẩm độ hơi khô, khoảng 40 - 70%.
3.3. Ánh sáng
Cattleya thích hợp với cường độ ánh sáng mặt trời còn khoảng 50%.
3.4. Độ thông thoáng và giá thể
- Cattleya cần độ thông thoáng cao, ta nên làm vườn cao (khoảng 3m) và treo chậu cách chậu khoảng 10 - 15 cm.
- Vì Cattleya cần độ thông thoáng cao nên giá thể cần làm chất trồng là than hoặc dớn.
3.5. Dinh dưỡng
Cattleya không đòi hỏi nhiều dinh dưỡng như Dendrobium. Có thể dùng phân NPK 30 - 10 - 10 cho thời kỳ cây con, NPK 20 - 20 - 20 cho thời kỳ sinh trưởng mạnh và NPK 10 - 10 - 30 để cây ra hoa. Có thể phun bổ sung Vitamin B1 định kỳ 10 ngày/lần.
3.6. Phòng trừ sâu bệnh hại
Nhóm lan Cattleya thường bị các loại sâu bệnh hại như sau:
* Rệp vảy: Đây là loài côn trùng cắn phá lan Cattleya nhiều nhất, chúng hút nhựa lá và giả hành, làm vàng lá, khô cây. Sử dụng Cypermethrin, Acephate, Dragon, Lancer, SecSaigon.
* Bệnh đen gốc: Do nấm Furarium sp. gây ra. Sử dụng Benzeb 70 WP, Zineb, Bendazol, Zin, Dipomate, Cadilac.
3.7. Kỹ thuật trồng
3.7.1. Trồng cây lan từ chai mô
- Có thể trồng trên lưới (như nhóm lan Mokara và Vanda).
- Hoặc trồng bằng cách bó giá thể là xơ dừa (như nhóm lan Demdrobium).
3.7.2. Kỹ thuật trồng cây lan từ việc chiết cây
* Trồng trong chậu- Chuẩn bị chậu (có thể là chậu đất nung hoặc chậu nhưạ), có nhiều lỗ xung quanh chậu tạo sự thông thoáng cho cây sinh trưởng tốt.
- Chuẩn bị giá thể trồng: chất trồng là than và dớn cọng.
- Để vào đáy chậu 1 miếng than lớn, kế đó là lớp than nhỏ.
- Dùng dây kẽm xiết nhẹ cây lan vào thành chậu cho cây đứng vững, sau đó để thêm than và dớn cọng vào.
* Trồng bằng cách ghép cành- Sử dụng thân cây còn sống, cây lan được trồng ghép phải nhận được ánh sáng ban mai.
- Sử dụng thân cây đã chết (cây vú sữa, bóc vỏ), cắt thành các khúc ngắn để treo hay thành những đoạn dài để đứng, có giàn che cây lan.
- Buộc một miếng xơ dừa vào thân cây rồi buộc chồng lên đó gốc lan muốn trồng để giữ độ ẩm cây. Vào mùa mưa hay những nơi thời tiết quá ẩm không cần dùng xơ dừa. Khi buộc phải để gốc lan nằm lộ ra ngoài không khí, rễ lan ló ra.
IV. NHÓM LAN PHALAENOPSIS (Hồ Điệp)
4.1. Nhiệt độ
Hồ điệp là lan của vùng nhiệt đới; nhiệt độ tối thiểu 22 - 25 độ C vào ban ngày và 180 C vào ban đêm. Nhiệt độ lý tưởng để cây phát triển từ 25 - 27 độ C.
4.2. Ẩm độ
Hồ điệp cần ẩm độ cao, tối thiểu 60%.
4.3. Ánh sáng
Hồ điệp cần ánh sáng yếu vì hồ điệp là loại lan ưa bóng. Ánh sáng chỉ 20 - 30% là đủ. Tuy nhiên cũng không phải để hồ điệp ở nơi qúa râm mát, vì ánh sáng rất cần cho sự phát triển và trổ hoa.
4.4. Độ thông thoáng
Hồ điệp là loài lan rất dễ bị bệnh thối lá. Sự thông thoáng giúp lá cây mau khô sau khi tưới; bộ rễ không bị úng nước sẽ hạn chế rất nhiều bệnh.
4.5. Giá thể và dinh dưỡng
- Giá thể để trồng hồ điệp là dớn, than, nhằm đảm bảo đủ độ ẩm cho cây.
- Điệp cần dinh dưỡng quanh năm vì cây không có mùa nghỉ. Lưu ý khi dùng phân không dùng nồng độ cao và phun lên đọt, nhất là lúc lá non mới nhú ra từ đỉnh sinh trưởng.
- Cây dươí 12 tháng tuổidùng NPK 30 - 10 - 10, sau đó dùng NPK 20 - 20 - 20 cho đến lúc ra hoa. Tuy nhiên, có thể bón bổ sung thêm phân giàu Kali như NPK 10 - 10 - 30 để cây cứng cáp vào mùa mưa.
- Cây trưởng thành (1 8 - 24) tháng tuổi nên đổi sang dùng phân NPK 10 - 10 - 30 cho đến khi nhú cành hoa, hoa nở và tan.
4.6. Phòng trừ sâu bệnh hại
Bọ trĩ: Bọ trĩ chích tạo vết thương trên lá, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào lá nhanh chóng. Có thể sử dụng Lannate 40 SP, Supracide 40 EC/ND (nồng độ theo khuyến cáo), SK99 (20cc) + Dragon (5cc) pha bình 8 lít nước.
- Bệnh thối nâu vi khuẩn: Do vi khuẩn Erwnia carotovora gây ra. Ban đầu vết bệnh có màu nâu nhạt, hình tròn mọng nước về sau chuyển thành màu nâu đen. Bệnh hại cả thân, lá, mầm làm các bộ phận trên bị thối. Sử dụng Kasumin để phun phòng trị, Saipan + Mexyl hoặc Saipan + Alpine hoặc Mexyl + Alpine..
4.7. Kỹ thuật trồng
- Hồ Điệp là đối tượng cây trồng nhất thiết phải cần giá thể.
- Dù trồng cây lan từ chai mô hay cây trưởng thành cũng cần đảm bảo các bước sau:
- Hồ điệp có thể trồng trong khay nhựa hoặc chậu đất nung với giá thể là dớn nhuyễn và than.
- Chuẩn bị khay (hoặc chậu đất nung).
- Chuẩn bị dớn và than.
- Để than dưới đáy chậu, sau đó bỏ than nhỏ dần đến miệng chậu.
- Đặt cây hồ điệp vào giữa chậu.
- Trên cùng phủ một lớp nhuyễn để giữ ẩm
V. NHÓM LAN ONCIDIUM (VŨ Nữ)
5.1. Nhiệt độ
Nhiệt độ cho nhóm lan Oncidium thích hợp khoảng 25 độ C.
5.2. Ẩm độ
Cần ẩm độ trung bình 50 - 70%.
5.3. Ánh sáng
Cường độ ánh sáng khoảng 50%. Ánh sáng yếu hơn cây vẫn phát triển tốt như thân, lá xanh đẹp, tuy nhiên cho hoa kém.
5.4. Dinh dưỡng
Vì cây có giả hành lớn, mập, có khả năng dự trữ dinh dưỡng để nuôi cây. Có thể bón phân mỗi tuần 2 lần, cần tăng cường phân Kali.
5.5. Giá thể
Chất trồng để trồng lan Oncidium cần ẩm nhưng thoát nước tốt như than hoặc xơ dừa.
5.6. Phòng trừ sâu bệnh hại
Sâu bệnh hại chủ yếu trên nhóm lan vũ nữ :
- Ốc: Phòng trừ bằng cách sử dụng Deadline 40 (nồng độ theo khuyến cáo), Dioto.
- Bệnh thối mềm vi khuẩn: do vi khuẩn Pseudomonas gladioli gây ra. Vết bệnh có hình dạng bất định, ủng nước, màu trắng đục, thường lan rộng theo chiều rộng của lá. Gặp thời tiết ẩm ướt mô bệnh bị thối úng, thời tiết khô hanh mô bệnh khô tóp có màu trắng xám, sử dụng 1 trong 3 hỗn hợp: Saipan + Mexyl.MZ, Saipan + Alpine, Mexyl.MZ + Alpine.
5.7. Kỹ thuật trồng
5.7.1. Trồng cây lan từ chai mô
- Cũng giống như phương pháp trồng từ chai mô của lan Mokara và Vanda. Khi trồng cây con (cây cấy mô) phải rửa sạch môi trường nuôi cấy dính trên thân, lá, rễ cây bằng nước sạch 3 lần, tránh bị côn trùng cắn phá và nhiễm bệnh.
- Có thể trồng 1 trong 2 cách như sau:
* Trồng trên lươí.
* Trồng trong khay nhựa bằng cách bó một ít xơ dừa quanh rễ.
5.7.2. Trồng cây trưởng thành
Có thể trồng 1 trong 2 cách sau:
* Trồng trong chậu (giống như trồng lan Dendrobium) nhưng cần giá thể ít hơn.
* Trồng trên khúc cây (giống trường hợp như lan Cattleya).
St.
Chúc bà con thành công!
